← Magazyn 1 / 2024
Opieka nie dla wszystkich
Wierzymy, że polityka powinna być sferą otwartą dla wszystkich, a miarą tego powinien być szeroki dostęp do wiedzy i informacji. Jako stowarzyszenie chcemy promować dobre rozwiązania w tym zakresie, także nasze własne. To zobowiązanie jest kluczowym elementem naszej misji i wyraża się poprzez nasze działania publicystyczne, edukacyjne i... badawcze. O tych ostatnich słyszycie zapewne najrzadziej. Zajmują nam dużo czasu i wymagają ogromnej precyzji. W związku ze zbliżającą się premierą naszego nowego raportu (tym razem na temat dostępności opieki żłobkowej w Polsce) w dzisiejszym tekście przybliżę Wam tę gałąź naszego działania.
Po pierwsze – po co to robimy?
Przyglądając się naszej misji z bliska, dostrzegamy, że opiera się ona na założeniu, iż przyjazna i demokratyczna polityka jest możliwa tylko wtedy, gdy jest adekwatna, oparta na danych i faktach. Nie możemy zatem promować inkluzywnego dialogu i dostępu do wiedzy bez solidnej podstawy badawczej. To dlatego nasze badania, takie jak te o sytuacji na rynku najmu mieszkań, są tak ważne - dostarczają nam one wiarygodnych danych do tworzenia rekomendacji, które są nie tylko oparte na dobrych intencjach, ale także na realiach, z którymi borykają się Polki i Polacy. Nasze działania badawcze są dla nas kluczowe, ponieważ to one przynoszą nam informacje o tym, jakie są rzeczywiste potrzeby społeczności, którą chcemy wspierać, i jak możemy najefektywniej pracować, aby te potrzeby zaspokoić.
Po drugie – o czym tym razem?
Wybór tematów do badań to trudny proces. Każde z nas wnosi do Stowarzyszenia swój system wartości i bagaż doświadczeń, a także inaczej widzi, które problemy naszego społeczeństwa są najbardziej palące. Żłobki wyłoniły się jako kluczowy dla nas temat spośród 11 różnych kwestii związanych z samorządem. Rozmawialiśmy o różnych sprawach od zieleni miejskiej, przez budżety obywatelskie, po poczucie przynależności do gmin, powiatów, województw. Nie trzeba zagłębiać się w dane, aby odczuć skalę problemów związanych z instytucjonalną opieką nad dziećmi w Polsce. Był to temat zeszłych wyborów, jest to temat trwającej kampanii samorządowej. Rząd Mateusza Morawieckiego obiecywał (i dostarczał) nowe żłobki (w ramach programu Maluch+), ale Polska wciąż plasuje się daleko za średnią UE pod kątem ich dostępności.
Po trzecie – jak to robimy?
Na nasz interdyscyplinarny zespół składają się różne osoby - od tych bez formalnego wykształcenia, ale z bogatym doświadczeniem zawodowym, po naukowców związanych ze środowiskiem akademickim. Ta różnorodność pozwala nam na pełniejsze zrozumienie problemów i lepsze dostosowanie naszych działań do rzeczywistości. Staramy się sięgać po dostępne dla każdego dane, których zdobycie wymaga jednak nieco wysiłku. Na potrzeby ostatniego badania o rynku najmu mieszkań skorzystaliśmy ze skryptu, który pobrał tysiące ofert z OLX oraz przeanalizował ich treść. W trakcie aktualnie trwających badań korzystamy głównie z dwóch źródeł:
- rejestru żłobków i klubów dziecięcych dostępnego w serwisie Emp@tia (https://empatia.mpips.gov.pl/web/piu/mapa-zlobkow-i-klubow-dzieciecych);
- autorskiej ankiety skierowanej do rodziców dzieci do lat 3, w której udało nam się zebrać ponad 2600 odpowiedzi.
W trakcie naszych badań opieramy się także na istniejących badaniach i raportach, które pozwalają nam na dogłębne zrozumienie tematu i tworzenie rekomendacji nie tylko aktualnych, ale także zakorzenionych w rzeczywistości.
Wreszcie teksty naszych raportów przechodzą staranną redakcję - nie tylko wewnętrzną, dzięki działaniom Lepszej Publicystyki, do recenzji zapraszamy także ekspertów i ekspertki ze świata nauki. Tak więc, nasze badania nie są jedynie akademickim ćwiczeniem. To bezpośredni sposób, aby zrozumieć rzeczywiste wyzwania, z którymi borykają się polskie rodziny, i zidentyfikować skuteczne rozwiązania. Przeglądając się rzeczywistość przez pryzmat danych możemy zobaczyć problemy, które często są pomijane w publicznej debacie.
A na koniec – to co z tymi żłobkami?
Unia Europejska jako jeden z tzw. celów barcelońskich w 2002 roku przyjęła, że do 2020 roku opieką instytucjonalną zostanie objętych 33% dzieci w wieku poniżej 3 lat i 90% dzieci w wieku przedszkolnym. Jak widać,cel ten udało się osiągnąć na poziomie europejskim, jednak Polska, wraz z innym krajami regionu, została daleko w tyle. Przed Polską kolejny sprawdzian – cel unijny został zaktualizowany. Tym razem do roku 2030 opieką formalną ma zostać objętych 45% dzieci do lat 3.¹
W założeniu działania te mają wyrównać szanse kobiet na rynku pracy. Liczne dane wskazują, że to kobiety nadrabiają tam, gdzie nie wyrabia państwo - znacznie częściej biorą urlop czy redukują swój etat aby zostać w domu z dzieckiem oraz przechodzą na wcześniejszą emeryturę aby zajmować się wnukami. Zainteresowanych tzw. luką opiekuńczą odsyłam to świetnego tekstu Katarzyny Lipowskiej - https://oko.press/opieka-nad-dziecmi-nieodplatna-praca-kobiet-luka-opiekuncza.
Na podstawie naszych dotychczasowych badań udało się nam określić, że problem z dostępnością opieki żłobkowej nie występuje w Polsce w sposób jednolity. Można zauważyć istotne różnice między województwami - w ilości wolnych miejsc, w zakresie cen czy strukturze własności instytucji.
Grafiki, które przedstawiamy, pokazują skalę problemu, z którym mamy do czynienia. Obecnie w skali całego kraju miejsc w żłobkach wystarczy tylko dla 20% dzieci. To daleko od oczekiwanych 45%.
Oczywiście patrząc przez pryzmat ekonomii liberalnej, można stwierdzić - byłby popyt, to byłaby podaż i więcej żłobków prywatnych. Popatrzmy więc na ceny:
- 7155,48 zł brutto to przeciętne wynagrodzenie Polaków i Polek w roku 2023.
- Średnia nie jest adekwatną miarą - spójrzmy na medianę. Patrząc na strukturę wynagrodzeń ostatnich lat w Polsce, możemy założyć, że wyniosła ona 80% średniej - ok 5720 zł brutto.
- Daje to nam 4 230 zł “na rękę” (dla w pełni oskładkowanej i opodatkowanej osoby).
W trakcie naszych badań, w październiku 2023 roku, średnia opłata miesięczna za żłobek wynosiła w Polsce 851 zł. Czy płacenie 20% pensji na opiekę żłobkową to dużo, czy mało? Cena ta nie uwzględnia dodatkowych opłat - np. stawki za wyżywienie. A mówimy tylko o jednym dziecku. Co w przypadku posiadania kilkorga dzieci? Co więcej, mediana ogólnopolska nie uwzględnia także, że zarobki grup wiekowych 18-26 i 27-35 są często niższe. Często kończy się to rezygnacją z części etatu jednego lub dwojga rodziców czy poproszeniem o pomoc dziadków. Poprawa sytuacji wymaga tanich i powszechnie dostępnych instytucji publicznych.
Nasze badania dotyczące opieki żłobkowej mają na celu rzucić światło na ten kluczowy obszar, który ma bezpośredni wpływ na dzietność w Polsce, a także na równość płci na naszym rynku pracy. W tym sensie, nasza praca ma na celu nie tylko zrozumienie teraźniejszości, ale także kształtowanie przyszłości, w której każdy obywatel ma równe szanse na udział w życiu politycznym, społecznym i ekonomicznym.
💡 Źródła ¹ Rada UE, Komunikat prasowy z dnia 8 grudnia 2022 https://www.consilium.europa.eu/pl/press/press-releases/2022/12/08/eu-ministers-adopt-recommendations-on-early-childhood-and-long-term-care/ ² GUS, Komunikat Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 9 lutego 2024 r. https://stat.gov.pl/sygnalne/komunikaty-i-obwieszczenia/lista-komunikatow-i-obwieszczen/komunikat-w-sprawie-przecietnego-wynagrodzenia-w-gospodarce-narodowej-w-2023-roku,273,11.html
🖊️ Korekta: Beata Zając 👦 Redakcja: Marcin Dziubek
Analityk. Programista. Społecznik. W Stowarzyszeniu wspiera zaplecze techniczne swoją wiedzą i doświadczeniem. Wykorzystuje także swoje umiejętności do zdobywania i analizy danych stanowiących podstawy naszych raportów badawczych. Student ekonomii zmian klimatycznych na Akademii Leona Koźmińskiego.
Przeczytaj więcej:
← Do strony głównej